Do napisania tego artykułu skłonili mnie moi pacjenci, a dokładnie analiza ich jadłospisów dziennych przed wprowadzeniem dietoterapii oraz pewne zaburzenia psychiczne u niektórych (nerwice, depresja o różnym nasileniu, lęki). Wiadomo, że w diecie typowego Polaka brakuje kwasów tłuszczowych omega-3, ale u niektórych osób praktycznie nie ma ich w ogóle. Wpływ na to ma wiele czynników. Zauważa się też brak odpowiednich proporcji między kwasami omega -6 i -3.
W przypadku depresji szczególne znaczenie mają dwa kwasy z grupy Omega-3: EPA (kwas eikozapentaenowy) i DHA (kwas dokozaheksaenowy). Obecnie obserwuje się, zwiększoną zachorowalność na depresję w regionach, w których występuje niskie spożycie kwasów omega-3. Dlatego też, coraz częściej lekarze psychiatrzy w leczeniu depresji wprowadzają kwasy omega-3. Badania przeprowadzone przez Hibbena i Gow wykazały, że zastosowanie w diecie amerykańskich wojskowych tradycyjnej diety śródziemnomorskiej bogatej w wielonienasycone kwasy tłuszczowe sprzyja zmniejszeniu występowania depresji, agresji impulsywnej czy samobójstw.
Przeczytałam również wiele badań nad kwasami omega-3, w których rezultaty były niezwykle obiecujące. Oznaczało to, iż dodanie wysokich dawek kwasów tłuszczowych omega-3 (szczególnie EPA i DHA) do leczenia przeciwdepresyjnego może przynieść korzystne efekty terapeutyczne, przykładowo w depresji lekoopornej.
Ale od początku, czym właściwie są kwasy omega-3, dlaczego są tak ważne? Kwasy tłuszczowe omega-3 (ALA, DHA i EPA) nie są syntezowane przez organizm człowieka, stąd musimy dostarczać je z pożywienia. Ważny jest proces konwersji ALA do wyprodukowania EPA i DHA, jednak nie u każdego przebiega on prawidłowo.
Kluczowa podczas konwersji jest aktywność enzymu D6D przy przemianie ALA w EPA i DHA. Bez dobrej pracy tego enzymu niestety organizm nie wytworzy EPA i DHA, co też odczujemy na zdrowiu psychicznym oraz fizycznym. Czynniki żywieniowe również mają duże znaczenie. Niestety, obecnie spożywamy za dużo kwasów omega-6 (olej kukurydziany, krokoszowy, słonecznikowy, mięso zwierząt, jaja), a te będą zaburzać pracę enzymu D6D i proces konwersji. Przykładowo, pijemy olej lniany/smażymy na rzepakowym, dodatkowo jemy zmielone siemię lniane/ nasiona chia, które są oczywiście bogatym źródłem kwasu omega-3 i sięgać po nie trzeba. Ale przy diecie bogatej w tłuszcze nasycone, gdzie też dominuje nadmiar kwasów omega 6, dodatkowo dieta wysokowęglowodanowa, spowodują iż, może nie dojść do satysfakcjonującej dla organizmu konwersji w EPA i DHA, często nie dochodzi do niej w ogóle.
Produkty roślinne zawierają ALA, ale nie zawierają kwasów EPA i DHA, a więc jaka będzie najkrótsza droga do otrzymania tych kwasów? Regularne spożywanie tłustych ryb morskich lub odpowiednich suplementów: przykładowo tran, czy olej z alg (ten bardziej oczyszczony).
ALA
DHA/EPA
Wybieraj ryby oceaniczne, małe, różne. Najlepszymi sposobami przyrządzenia ryb są: gotowanie, pieczenie i grillowanie, nie smażenie. Podczas smażenia niestety dochodzi do utraty kwasów omega-3, a te szybko się utleniają co wpływa zaś niekorzystnie na organizm.
Warto też zaznaczyć, że do czynników zmniejszających konwersję ALA w EPA i DHA należą: wysokie spożycie alkoholu, kofeina, palenie papierosów, starzenie się organizmu, wyższy poziom cholesterolu, wyższy poziom nasyconych kwasów tłuszczowych, wysokie spożycie cukrów oraz niedobory kluczowych witamin czy minerałów. Infekcje wirusowe i cukrzyca również mogą hamować aktywność tego enzymu.
Stany zapalne są spowodowane nadmiernym wytwarzaniem substancji prozapalnych - prostaglandyny E i leukotrienów B, które powstają z kwasów omega-6. Natomiast zwiększone spożycie kwasów omega-3 będzie działać przeciwzapalnie. Dlatego też tak ważne dla organizmu są produkty z kwasami omega-3 jako istotna pomoc w leczeniu alergii, chorób metabolicznych, autoimmunologicznych, głównie RZS.
Zaleca się zatem spożywanie odpowiednich ryb lub alg (lub suplementacja) przynajmniej dwa/trzy razy w tygodniu oraz ograniczenie produktów, które będą wpływać hamująco na konwersję ALA do EPA i DHA.
Bibliografia:
Agnieszka Wilczyńska (2012) Kwasy tłuszczowe w leczeniu i zapobieganiu depresji . Psychiatria Polska, 2013, numer 4strony 657–666
Hibbeln J.R., Gow R.V.: The potential for military diets to reduce depression, suicide, and impulsive aggression: a review of current evidence for omega-3 and omega-6 fatty acids. Mil. Med., 2014; 179 (Suppl.): 117-128
Kamila Krawczyk, Janusz Rybakowski; Korzystne efekty dodania kwasów tłuszczowych omega-3
do leczenia przeciwdepresyjnego w depresji lekoopornej
– badanie wstępne, Farmakoterapia w psychiatrii i neurologii, 2008, 3, 149-153
Kamila Krawczyk, Janusz Rybakowski; Zastosowanie kwasów tłuszczowych omega-3 w leczeniu depresji; Farmakoterapia w psychiatrii i neurologii, 2007, 2
