Kilka ważnych wskazówek związanych z żywieniem dla większości osób z chorobami onkologicznymi oraz osób zajmujących się przygotowywaniem posiłków w chorobie nowotworowej:
- Należy spożywać 4-5 (a często nawet 7) posiłków w ciągu dnia, niewielkich objętościowo.
- W skład każdego posiłku powinny wchodzić produkty o dużej zawartości białka, np. chude mięso, ryby, jaja, sery twarogowe, jogurty, kefiry, maślanki, serki tofu.
- Należy spożywać warzywa i owoce codziennie, ale w takiej formie, w jakiej nie będą powodowały dolegliwości (świeże, gotowane, miksowane, ścierane na tarce, w postaci soków).
- Nie należy spożywać produktów marynowanych, peklowanych, wędzonych, zawierających sztuczne środki słodzące, wysoko przetworzonej, a więc zupki w proszku, wędliny, dań do ponownego odgrzania.
- Cukier i słodycze należy ograniczyć do minimum, także ilość soli kuchennej do 1 łyżeczki dziennie.
- Zaleca się aromatyzowanie jedzenia ziołami, przyprawami i sokiem z cytryny.
- Jeśli jest to możliwe, starać się jeść produkty pełnoziarniste (pieczywo z mąki razowej lub przynajmniej typu graham, naturalne płatki zbożowe, grube kasze, pełnoziarnisty ryż i razowe makarony). Zawierają one więcej witamin, składników mineralnych oraz błonnika pokarmowego, dzięki czemu zapobiegają zaparciom.
- Ogranicz spożycie czerwonego mięsa. Według Światowej Organizacji Zdrowia wieprzowina oraz wołowina są prawdopodobnie rakotwórcze.
- Nie spożywać surowych produktów: mięsa, jaj, ryb, serów pleśniowych, niepasteryzowanego mleka („prosto od krowy”).
- Jeżeli z powodu chemioterapii oraz radioterapii pojawiają się problemy z pracą jelit unikamy: laktozy (mleko), surowych owoców i warzyw, owoców pestkowych.
- W celu wzbogacenia diety o kaloryczność zaleca się dodawanie produktów naturalnych takich jak: masło, śmietanka, czekolada, miód, żółtko jaja, oleje roślinne, mleko kokosowe, gęste kasze, zmielone orzechy, mięso itp.
- Unikać należy bardzo zimnych albo bardzo gorących dań oraz napojów.
- Zachowuj podstawowe zasady higieny: jedz produkty świeże, często myj ręce, aby zmniejszyć ryzyko infekcji.
- Najlepiej zrezygnować ze smażenia na rzecz gotowanie w wodzie lub na parze, duszenia bez tłuszczu, pieczenia w pergaminie.
- Ogranicz spożycie tłuszczów zwierzęcych i zastąp je roślinnymi (np. wzorem kuchni śródziemnomorskiej maczaj pieczywo w dobrej jakości oliwie z oliwek.
- Należy wypijać co najmniej 2 litry płynów dziennie. Głównie niech to będą niegazowana woda mineralna, słabe napary herbat (zielona, czarna, ziołowa lub owocowa), kawa zbożowa, kompoty domowe niedosładzane, koktajle mleczno-owocowe, świeżo wyciskane, rozcieńczane soki owocowe i warzywne, ciepłe zupy.
- Apetyt poprawi spacer na świeżym powietrzu przed posiłkiem.
- Należy wietrzyć mieszkanie codziennie.
- Posiłki powinny być estetycznie podane.
- Unikać alkoholu i tytoniu.
- Nie stosować suplementów diety bez konsultacji z lekarzem. Niektóre substancje dostarczane w wysokich dawkach mogą mieć bardzo toksyczny wpływ na organizm.
- Nie należy zapominać o regularnej aktywności fizycznej (ćwiczenia mają być spokojnie, bez forsowania się, na ile pozwala stan chorego), która zmniejsza ryzyko wznowy nowotworowej.
- Zaleca się również wzbogacanie posiłków specjalnymi odżywkami dla osób chorych na nowotwory (dietetyczne środki specjalnego przeznaczenia medycznego do zakupienia w aptekach), które można dodawać do różnych potraw lub spożywać samodzielnie.
- Na ile stan chorego pozwala warto spożywać posiłki w gronie rodziny lub przyjaciół.
- Traktuj pożywienie jako swoje lekarstwo.
Przy zaparciach pijcie dużo ciepłych płynów, spróbujcie kleiku z siemienia lnianego, kompotu z suszonych śliwek, dodawajcie niewielkie ilości olejów do soków, koktajli. Unikajcie produktów zapierających: kakao, czekolada, słodycze, tłuste sery, potrawy z mąki pszennej, biały ryż. Pomocna może okazać się lekka gimnastyka, czy delikatny masaż brzucha
Przy biegunkach pijcie dużo płynów, unikajcie słodyczy, surowych warzyw i owoców, tłustych i bardzo pikantnych potraw, jedzcie jabłko (pieczone lub w formie musu), kisiel jagodowy, musy z bananów, ugotowaną i zmiksowaną marchewkę, gotowany biały ryż, drobne kaszki ugotowane na wodzie (ryżowa, manna, kukurydziana); zalecane są słabe kompoty, rozcieńczone soki przecierowe z dozwolonych warzyw i owoców, łagodnie przyprawione zupy. Należy również ograniczyć produkty będące źródłem laktozy (mleko, masło, śmietanę, serki homogenizowane, twarogowe).
Przy nudnościach i wymiotach spożywajcie kilka niewielkich posiłków dziennie, przez cały dzień pijcie małymi łykami wodę lub herbatę, zalecana jest przegotowana woda z sokiem z cytryny lub imbirem; unikajcie tłusty, smażonych potraw, które nasilają wydzielanie kwasu żołądkowego, jedz dania o temperaturze pokojowej. Intensywne wymioty przyczyniają się do utraty cennych elektrolitów, dlatego można potrawy rozsądnie dosalać. Pokarmy zalecane to: zupy i zupy krem, koktajle owocowe i owocowo-mleczne, musy z warzyw i owoców, soki rozcieńczane wodą, galaretki, budynie, lody, sorbety, omlety, naleśniki, twarożki i drobne kasze.
Źródło:
- Standardy leczenia żywieniowego w onkologii. Stanisław Kłęk, Michał Jankowski, Wiesław Janusz Kruszewski, Jacek Fijuth, Aleksandra Kapała, Paweł Kabata, Piotr Wysocki, Maciej Krzakowski, Piotr Rutkowski.: Nowotwory Journal of Oncology 2015; 65, 4: 320–337; https://www.researchgate.net/publication/281458762_Standardy_leczenia_zywieniowego_w_onkologii
- Żywienie chorych z nowotworami. Mirosław Jarosz, Iwona Sajór, PZWL 2012
- Nie daj się rakowi! Maria Brzegowy, Magdalena Maciejewska-Cebulak, Kataryna Turek, Wydawnictwo M, Kraków 2018.
